Mbjellja dhe shumimi i lules Dalia

Mbjellja dhe shumimi i lules Dalia janë dy procese themelore që çdo kopshtar, nga fillestari te eksperti, duhet t’i zotërojë për të shijuar bukurinë e këtyre luleve spektakolare. Këto teknika, ndonëse relativisht të thjeshta, kërkojnë planifikim dhe kujdes për të siguruar që bimët të kenë një fillim të shëndetshëm dhe të prodhojnë lulëzim të bollshëm. Mbjellja e duhur fillon me përgatitjen e tokës dhe zgjedhjen e kohës së përshtatshme, ndërsa shumimi ofron mundësinë për të shtuar numrin e bimëve tuaja të preferuara pa kosto shtesë. Të kuptuarit e këtyre proceseve është çelësi për një kopsht të suksesshëm me Dalia vit pas viti.

Koha e mbjelljes së zhardhokëve të Dalias është një faktor kritik që ndikon drejtpërdrejt në suksesin e kultivimit. Zhardhokët duhet të mbillen në pranverë, por vetëm pasi të ketë kaluar rreziku i ngricave të fundit dhe toka të jetë ngrohur mjaftueshëm, idealisht në një temperaturë rreth 15°C. Mbjellja shumë herët në një tokë të ftohtë dhe të lagësht mund të shkaktojë kalbjen e zhardhokëve para se ata të kenë mundësi të mbijnë. Një rregull i përgjithshëm është të mbillen në të njëjtën kohë kur mbillen domatet ose misri. Për kopshtarët që duan të kenë një lulëzim më të hershëm, zhardhokët mund të “zgjohen” brenda në vazo 4-6 javë para datës së fundit të pritshme të ngricave.

Përpara mbjelljes, është e rëndësishme të inspektohen me kujdes zhardhokët. Sigurohu që çdo zhardhok të jetë i fortë, i shëndetshëm dhe të ketë të paktën një “sy” ose syth, i cili zakonisht gjendet në pjesën ku zhardhoku lidhet me kërcellin e vjetër. “Syri” është pika nga ku do të dalë lastari i ri dhe pa të, zhardhoku nuk do të rritet. Nëse ke një tufë të madhe zhardhokësh, mund ta ndash atë në seksione më të vogla, duke u siguruar që çdo seksion të ketë të paktën një zhardhok dhe një sy.

Thellësia dhe distanca e mbjelljes janë gjithashtu faktorë të rëndësishëm për t’u marrë parasysh. Hap një gropë rreth 10-15 centimetra të thellë dhe mjaftueshëm të gjerë për të akomoduar zhardhokun. Vendose zhardhokun horizontalisht në gropë me “syin” e drejtuar lart. Distanca midis bimëve varet nga varieteti; varietetet më të vogla mund të mbillen 30-45 centimetra larg njëra-tjetrës, ndërsa varietetet e mëdha dhe të larta kërkojnë një distancë prej 60-90 centimetra për të lejuar një qarkullim të mirë ajri dhe hapësirë të mjaftueshme për t’u zhvilluar. Pasi të kesh vendosur zhardhokun, mbulojeni me tokë dhe shtypeni lehtësisht.

Përgatitja e zhardhokëve para mbjelljes

Përgatitja e duhur e zhardhokëve të Dalias para se të futen në tokë është një hap paraprak që mund të përmirësojë ndjeshëm shkallën e suksesit dhe të përshpejtojë rritjen e bimëve. Pas një periudhe të gjatë ruajtjeje dimërore, zhardhokët mund të jenë të dehidratuar ose në një gjendje të thellë gjumi. Një inspektim i kujdesshëm është thelbësor për të identifikuar dhe hequr çdo pjesë të kalbur, të tharë ose të dëmtuar. Përdor një thikë të pastër dhe të mprehtë për të prerë çdo ind të sëmurë derisa të arrish në pjesën e shëndetshme të zhardhokut. Ky proces parandalon përhapjen e sëmundjeve në tokë dhe siguron që vetëm zhardhokët më të shëndetshëm të mbillen.

Pasi të kesh pastruar zhardhokët, hapi tjetër është ndarja e tyre, nëse është e nevojshme. Ky është gjithashtu momenti më i mirë për të shumuar bimët. Një tufë e madhe zhardhokësh që ka qenë në tokë për një sezon të tërë mund të ndahet në disa bimë të reja. Çelësi për një ndarje të suksesshme është të sigurohesh që çdo ndarje të ketë të paktën një syth të dallueshëm në “kurorë” (pjesa e kërcellit të vjetër). Sythat mund të jenë të vështirë për t’u parë kur zhardhokët janë plotësisht në gjumë, ndaj disa kopshtarë preferojnë t’i vendosin në një mjedis pak të lagësht dhe të ngrohtë për një javë para ndarjes për të inkurajuar sythat të fryhen dhe të bëhen më të dukshëm.

Disa kopshtarë praktikojnë një hap shtesë për të mbrojtur zhardhokët nga sëmundjet kërpudhore pas prerjes dhe ndarjes. Sipërfaqet e prera mund të trajtohen duke i pluhurosur me pluhur squfuri ose një fungicid tjetër të përshtatshëm. Kjo ndihmon në tharjen e plagës dhe krijimin e një barriere mbrojtëse kundër patogjenëve që mund të jenë të pranishëm në tokë. Pas trajtimit, lëri zhardhokët të thahen për një ose dy ditë në një vend të ajrosur dhe larg diellit direkt, përpara se t’i mbjellësh. Ky proces i “kurimit” lejon që sipërfaqet e prera të krijojnë një kallus mbrojtës.

Një teknikë për kopshtarët që dëshirojnë të kenë një avantazh në sezonin e rritjes është “parambirja” ose “zgjimi” i zhardhokëve. Rreth katër deri në gjashtë javë para datës së fundit të ngricave, zhardhokët mund të vendosen në një enë të cekët me pak dhe të lagur, si torfë ose kompost, dhe të mbahen në një vend të ngrohtë dhe të ndriçuar. Kjo inkurajon sythat të fillojnë të rriten. Kur të vijë koha për të mbjellë jashtë, do të kesh bimë të vogla në vend të zhardhokëve në gjumë, gjë që rezulton në një lulëzim më të hershëm. Kjo metodë kërkon kujdes për të mos dëmtuar lastarët e rinj dhe delikatë gjatë transplantimit.

Thellësia dhe distanca e saktë e mbjelljes

Zbatimi i thellësisë dhe distancës së saktë të mbjelljes është vendimtar për zhvillimin optimal të bimëve të Dalias. Këta dy faktorë ndikojnë në stabilitetin e bimës, zhvillimin e sistemit rrënjor dhe qarkullimin e ajrit, të cilët janë të gjithë thelbësorë për parandalimin e sëmundjeve dhe për një rritje të shëndetshme. Një mbjellje shumë e thellë mund të vonojë daljen e lastarëve dhe madje të shkaktojë kalbjen e kërcellit, ndërsa një mbjellje shumë e cekët mund ta bëjë bimën të paqëndrueshme dhe të ekspozojë zhardhokët ndaj tharjes ose dëmtimit. Prandaj, ndjekja e udhëzimeve specifike është e domosdoshme.

Si rregull i përgjithshëm, zhardhokët e Dalias duhet të mbillen në një thellësi prej rreth 10 deri në 15 centimetra. Gropa duhet të jetë mjaft e gjerë sa zhardhoku të vendoset rehatshëm. Është e rëndësishme që zhardhoku të vendoset horizontalisht, me sythin ose lastarin e ri të drejtuar lart. Pas vendosjes së zhardhokut, gropa mbushet me tokën e përgatitur më parë, e cila duhet të jetë e shkrifët dhe e pasur me lëndë organike. Shtypja e lehtë e tokës pas mbushjes ndihmon në eliminimin e xhepave të ajrit dhe siguron një kontakt të mirë midis zhardhokut dhe tokës.

Distanca midis bimëve është po aq e rëndësishme sa thellësia dhe varet kryesisht nga madhësia që arrin varieteti i zgjedhur kur rritet plotësisht. Varietetet xhuxhe ose ato të destinuara për bordura mund të mbillen më afër njëra-tjetrës, zakonisht në një distancë prej 30 deri në 45 centimetra. Kjo u lejon atyre të krijojnë një masë të dendur lulesh. Nga ana tjetër, varietetet e larta dhe të fuqishme, si ato “darkë”, kërkojnë shumë më tepër hapësirë. Për këto varietete, një distancë prej 60 deri në 90 centimetra, ose edhe më shumë, është e nevojshme për të siguruar që çdo bimë të ketë qasje të mjaftueshme në dritën e diellit dhe qarkullim adekuat ajri.

Qarkullimi i mirë i ajrit është thelbësor për të parandaluar sëmundjet kërpudhore si myku pluhuror, i cili lulëzon në kushte të lagështa dhe me ajër të ndenjur. Lënia e hapësirës së duhur midis bimëve lejon që gjethet të thahen shpejt pas shiut ose ujitjes, duke reduktuar rrezikun e infeksioneve. Gjithashtu, u jep bimëve hapësirë të mjaftueshme për të shtrirë degët e tyre pa konkurruar me njëra-tjetrën. Planifikimi i kujdesshëm i skemës së mbjelljes, duke marrë parasysh madhësinë përfundimtare të çdo bime, do të rezultojë në një kopsht më të shëndetshëm, më të lehtë për t’u mirëmbajtur dhe estetikisht më të këndshëm.

Shumimi me anë të ndarjes së zhardhokëve

Shumimi me anë të ndarjes së zhardhokëve është metoda më e zakonshme dhe më e lehtë për të shtuar numrin e bimëve të Dalias. Kjo teknikë jo vetëm që të lejon të krijosh bimë të reja identike me bimën mëmë, por gjithashtu është e dobishme për shëndetin e tufës së zhardhokëve, pasi parandalon mbipopullimin dhe nxit një rritje më të fuqishme. Koha më e mirë për të bërë ndarjen është në pranverë, pak para mbjelljes, pasi zhardhokët kanë kaluar periudhën e dimërimit. Në këtë kohë, sythat e rritjes janë zakonisht më të dukshëm, gjë që e bën procesin e ndarjes më të lehtë dhe më të sigurt.

Për të filluar procesin, nxirr me kujdes tufën e zhardhokëve nga vendi i ruajtjes dimërore dhe pastroje nga dheu i mbetur. Hapi i parë është të identifikosh “kurorën”, që është pjesa e kërcellit të vjetër ku janë ngjitur të gjithë zhardhokët. Pikërisht në këtë zonë do të gjesh sythat e vegjël, të njohur si “sy”. Këta sytha janë thelbësorë; çdo ndarje e re duhet të ketë të paktën një syth të bashkangjitur në një pjesë të zhardhokut, përndryshe nuk do të rritet. Përdor një thikë të mprehtë dhe të sterilizuar për të bërë prerje të pastra.

Ndaje tufën në seksione më të vogla, duke u siguruar që çdo seksion të përmbajë një pjesë të kurorës me të paktën një syth dhe një ose më shumë zhardhokë të shëndetshëm. Zhardhokët vetë shërbejnë si depo energjie për rritjen fillestare të bimës së re, ndërsa sythi është pika nga ku do të zhvillohet kërcelli dhe gjethet. Mos u shqetëso nëse disa zhardhokë të vegjël ose të dëmtuar thyhen gjatë procesit; përqendrohu në ruajtjen e zhardhokëve më të mëdhenj dhe më të shëndetshëm për secilën ndarje. Pas ndarjes, mund të trajtosh sipërfaqet e prera me pluhur squfuri për të parandaluar kalbjen.

Pasi të kesh përfunduar ndarjen, zhardhokët e rinj janë gati për t’u mbjellë sipas udhëzimeve standarde. Kjo metodë e shumimit është jashtëzakonisht efikase, pasi një tufë e vetme e rritur mirë mund të prodhojë nga pesë deri në dhjetë, apo edhe më shumë, bimë të reja në një sezon të vetëm. Kjo e bën atë një mënyrë shumë ekonomike për të mbushur kopshtin tënd me varietetet e preferuara të Dalias ose për t’i ndarë ato me miqtë dhe fqinjët. Me pak praktikë, ndarja e zhardhokëve bëhet një detyrë e thjeshtë dhe shpërblyese e rutinës së kopshtarisë pranverore.

Shumimi me anë të rrënjëzimit të lastarëve

Shumimi me anë të rrënjëzimit të lastarëve, i njohur edhe si shumimi me copa jeshile, është një metodë tjetër shumë efektive për të prodhuar bimë të reja Dalia. Kjo teknikë është veçanërisht e dobishme për kopshtarët që duan të prodhojnë një numër të madh bimësh nga një numër i kufizuar zhardhokësh, ose për të shumuar varietete të rralla dhe të shtrenjta. Procesi fillon herët në pranverë, zakonisht në shkurt ose mars, duke “zgjuar” zhardhokët e ruajtur nga dimri. Vendosi zhardhokët në një enë me kompost të lagësht, duke lënë kurorën të ekspozuar, dhe mbaji në një vend të ngrohtë dhe të ndriçuar si një serrë ose një dritare me diell.

Pas disa javësh, zhardhokët do të fillojnë të prodhojnë lastarë të rinj jeshilë nga sythat në kurorë. Kur këta lastarë arrijnë një gjatësi prej rreth 7-10 centimetra dhe kanë të paktën dy palë gjethe, ata janë gati për t’u prerë. Përdor një bisturi ose një thikë të mprehtë dhe të sterilizuar për të prerë lastarin sa më afër kurorës së zhardhokut. Disa kopshtarë preferojnë të marrin një pjesë të vogël të indit të zhardhokut bashkë me lastarin, pasi kjo mendohet se ndihmon në rrënjëzim, por kjo nuk është gjithmonë e nevojshme.

Pasi të kesh marrë copën, hiq me kujdes palën e poshtme të gjetheve për të ekspozuar nyjet në kërcell, pasi rrënjët shpesh formohen nga këto pika. Më pas, zhyt fundin e prerë të lastarit në një hormon rrënjëzimi pluhur ose xhel për të stimuluar dhe përshpejtuar zhvillimin e rrënjëve. Mbille lastarin e përgatitur në një vazo të vogël ose në një tabaka qelizash të mbushur me një përzierje të lehtë dhe me kullim të mirë, si për shembull një përzierje komposti dhe perlite ose vermikuliti. Fundose kërcellin aq thellë sa nyja e poshtme e hequr të jetë nën sipërfaqen e dheut.

Vendosi vazot në një mjedis të ngrohtë dhe të lagësht, larg diellit direkt. Mbulimi i tyre me një qese plastike transparente ose vendosja në një mini-serë ndihmon në ruajtjen e lagështisë, e cila është thelbësore për rrënjëzimin. Brenda 2-4 javësh, lastarët duhet të kenë formuar rrënjë. Mund ta testosh këtë duke tërhequr shumë lehtë lastarin; nëse ndjen rezistencë, do të thotë që rrënjët janë formuar. Pasi të jenë rrënjëzuar mirë, bimët e reja mund të transplantohen në vazo më të mëdha dhe të rriten derisa të jenë gati për t’u mbjellë jashtë pas ngricave të fundit. Kjo metodë prodhon bimë të forta që do të lulëzojnë në të njëjtin vit.