Mbjellja dhe shumimi i barbarozës angleze

Mbjellja dhe shumimi i barbarozës angleze janë procese thelbësore që i mundësojnë çdo kopshtari jo vetëm të shtojë koleksionin e tij, por edhe të sigurojë vazhdimësinë e bimëve të preferuara. Këto teknika, megjithëse kërkojnë njëfarë vëmendjeje ndaj detajeve, janë relativisht të thjeshta dhe ofrojnë një kënaqësi të madhe kur kurorëzohen me sukses. Për të filluar, është e domosdoshme të zgjidhet një material mbjellës cilësor, qoftë një bimë e re nga fidanishtja apo një prerje e marrë nga një bimë mëmë e shëndetshme dhe e fuqishme. Suksesi i mbjelljes varet drejtpërdrejt nga përgatitja e duhur e tokës dhe sigurimi i kushteve optimale për zhvillimin e rrënjëve të reja, duke i dhënë bimës një fillim të mbarë në jetën e saj.

Përgatitja e substratit të mbjelljes është hapi i parë kritik. Barbaroza angleze kërkon një tokë të ajrosur, të lehtë dhe me kullim të shkëlqyer për të parandaluar kalbjen e rrënjëve. Një përzierje ideale mund të krijohet duke kombinuar pjesë të barabarta torfe, komposto të pjekur mirë dhe perlit ose rërë të trashë. Kjo përzierje siguron një ekuilibër të përsosur midis mbajtjes së lagështisë së nevojshme dhe largimit të ujit të tepërt. Shmangni përdorimin e tokës së rëndë të kopshtit, e cila tenton të ngjeshet dhe të mbajë shumë lagështi, duke krijuar një mjedis të pafavorshëm për rrënjët delikate.

Zgjedhja e enës së mbjelljes, apo vazos, luan gjithashtu një rol të rëndësishëm. Sigurohuni që vazoja të ketë vrima të mjaftueshme në fund për të garantuar kullimin efektiv. Madhësia e vazos duhet të jetë proporcionale me madhësinë e bimës ose të prerjes që po mbillni. Një vazo shumë e madhe mund të mbajë lagështi të tepërt për një kohë të gjatë, duke rritur rrezikun e kalbjes, ndërsa një vazo shumë e vogël do të kufizojë rritjen e rrënjëve dhe do të kërkojë ujitje më të shpeshtë. Materiali i vazos, qoftë terrakote apo plastikë, është çështje preference personale, por vazot prej terrakote lejojnë një avullim më të mirë të lagështisë.

Kur mbillni një bimë të re, nxirreni me kujdes nga vazoja e saj origjinale dhe inspektoni rrënjët. Lironi butësisht çdo rrënjë që është e ngjeshur ose rrethore. Vendoseni bimën në vazon e re në të njëjtën thellësi që ishte më parë dhe mbusheni hapësirën rreth saj me përzierjen e tokës së përgatitur, duke e ngjeshur lehtësisht për të eliminuar xhepat e ajrit. Pas mbjelljes, ujiteni bimën tërësisht për të vendosur tokën dhe për të siguruar kontakt të mirë midis rrënjëve dhe substratit të ri.

Vendoseni bimën e sapombjellë në një vend me dritë të ndritshme por indirekte për disa javë, për t’i dhënë kohë të përshtatet me mjedisin e ri pa stresin e diellit direkt. Gjatë kësaj periudhe adaptimi, mbajeni tokën lehtësisht të lagësht, por shmangni plehërimin derisa të shihni shenja të qarta të rritjes së re. Ky proces i kujdesshëm i mbjelljes do të vendosë themelet për një bimë të shëndetshme dhe të lulëzuar, e cila do t’ju shpërblejë me bukurinë e saj për një kohë të gjatë.

Shumimi me anë të prerjeve

Shumimi me anë të prerjeve të kërcellit është metoda më e popullarizuar dhe më efikase për të shumuar barbarozën angleze. Kjo teknikë ju lejon të krijoni bimë të reja që janë identike me bimën mëmë, duke ruajtur kështu karakteristikat e saj të dëshirueshme. Koha më e mirë për të marrë prerje është në fund të verës ose në fillim të vjeshtës, kur rritja e bimës ka qenë e fuqishme dhe kërcenjtë janë pjekur mjaftueshëm, por ende jo plotësisht të drunjëzuar. Zgjidhni kërcenj të shëndetshëm dhe pa lule, pasi prerjet me lule do të shpenzojnë energji për lulëzim në vend të rrënjëzimit.

Përgatitja e prerjes është një proces delikat që kërkon saktësi. Duke përdorur një thikë të mprehtë ose një palë gërshërë të sterilizuara, pritni një segment kërcelli me një gjatësi rreth 8-10 centimetra. Bëni prerjen pikërisht poshtë një nyjeje (pika ku dalin gjethet), pasi kjo zonë është e pasur me hormone natyrale të rrënjëzimit. Hiqni me kujdes gjethet e poshtme, duke lënë vetëm dy ose tre gjethe në majë të prerjes. Heqja e gjetheve të tepërta zvogëlon humbjen e ujit përmes avullimit dhe e ndihmon prerjen të përqendrojë energjinë e saj në zhvillimin e rrënjëve.

Pas përgatitjes, prerjet duhet të lihen të thahen për disa orë në një vend me hije. Ky hap lejon që sipërfaqja e prerë të formojë një kallus, i cili ndihmon në parandalimin e kalbjes kur prerja të vendoset në tokë. Për të rritur shanset e suksesit, mund të zhytni fundin e prerjes në një hormon rrënjëzues pluhur ose xhel. Megjithëse ky hap nuk është gjithmonë i domosdoshëm për barbarozat, ai mund të përshpejtojë ndjeshëm procesin e formimit të rrënjëve dhe të rrisë përqindjen e rrënjëzimit të suksesshëm.

Mbillni prerjet e përgatitura në një vazo ose tabaka të mbushur me një përzierje të lehtë dhe me kullim të mirë, siç është një kombinim i torfës dhe perlitit ose vermikulitit. Futeni prerjen rreth 2-3 centimetra thellë në tokë dhe ngjesheni butësisht tokën rreth saj. Ujitni lehtë për të lagur substratin dhe vendoseni enën në një vend të ngrohtë, me dritë të ndritshme por indirekte. Mbulimi i vazos me një qese plastike transparente mund të ndihmojë në ruajtjen e lagështisë, por sigurohuni që ta ajrosni rregullisht për të parandaluar mykun. Rrënjët zakonisht fillojnë të formohen brenda 3-4 javësh.

Rritja nga fara

Megjithëse shumimi me prerje është më i zakonshëm, rritja e barbarozës angleze nga fara mund të jetë një përvojë shpërblyese dhe një mënyrë e shkëlqyer për të prodhuar një numër të madh bimësh ose për të eksperimentuar me varietete të reja. Farat mund të mblidhen nga bimët ekzistuese pasi lulet të jenë pjalmuar dhe të kenë formuar bishtaja, ose mund të blihen nga furnitorë të besueshëm. Mbjellja e farave zakonisht bëhet në fund të dimrit ose në fillim të pranverës, rreth 8-10 javë para datës së pritshme të ngricës së fundit, për t’u dhënë fidanëve kohë të mjaftueshme për t’u rritur para se të transferohen jashtë.

Për të mbjellë farat, përgatitni një tabaka fidanësh ose vazo të vogla me një përzierje të sterilizuar për mbjelljen e farave. Lagni tokën lehtësisht para mbjelljes. Shpërndani farat në mënyrë të barabartë mbi sipërfaqen e tokës dhe mbulojini me një shtresë shumë të hollë vermikuliti ose të së njëjtës përzierje toke. Farat e barbarozës kanë nevojë për dritë për të mbirë, prandaj mos i mbuloni shumë thellë. Pasi të keni mbjellë, spërkatni lehtë me ujë për të siguruar kontakt të mirë midis farës dhe tokës.

Mbajtja e kushteve të duhura është thelbësore për një mbirje të suksesshme. Mbulojeni tabakanë me një kapak plastik transparent ose një qese plastike për të krijuar një efekt sere, i cili ndihmon në ruajtjen e lagështisë dhe nxehtësisë së qëndrueshme. Vendoseni tabakanë në një vend të ngrohtë, me një temperaturë konstante rreth 21-24 gradë Celsius. Mbirja zakonisht ndodh brenda 1 deri në 4 javë. Gjatë kësaj kohe, sigurohuni që toka të mbetet vazhdimisht e lagësht, por jo e ngopur me ujë.

Pasi fidanët të kenë mbirë dhe të kenë zhvilluar grupin e parë të gjetheve të vërteta (jo gjethet e para të embrionit), është koha të hiqni mbulesën plastike për të rritur qarkullimin e ajrit. Kur fidanët të jenë rritur mjaftueshëm dhe të jenë bërë të fortë, ata mund të transplantohen me kujdes në vazo individuale më të mëdha. Vazhdoni t’i rritni në një vend të ndriçuar dhe filloni t’i përshtatni gradualisht me kushtet e jashtme përpara se t’i mbillni përfundimisht në kopsht ose në vazo më të mëdha.

Ndarja dhe rivendosja në vazo

Rivendosja në vazo, ose rimbjellja, është një detyrë e rëndësishme mirëmbajtjeje që duhet të kryhet çdo një ose dy vjet, zakonisht në pranverë. Kjo është e nevojshme kur bima është rritur aq shumë sa rrënjët e saj kanë mbushur plotësisht vazon, një gjendje e njohur si “e lidhur me rrënjë”. Shenjat që tregojnë se një bimë ka nevojë për rimbjellje përfshijnë rritjen e ngadaltë, nevojën për ujitje më të shpeshtë se zakonisht dhe daljen e rrënjëve nga vrimat e kullimit ose mbi sipërfaqen e tokës. Rimbjellja i siguron bimës tokë të freskët dhe më shumë hapësirë për zhvillimin e rrënjëve.

Procesi i rimbjelljes duhet të bëhet me kujdes për të minimizuar stresin tek bima. Zgjidhni një vazo të re që është vetëm pak më e madhe në diametër se ajo aktuale, rreth 2-4 centimetra më e gjerë. Ujiteni bimën një ditë para rimbjelljes për ta bërë më të lehtë nxjerrjen e saj nga vazoja. Përmbyseni vazon me kujdes duke mbajtur kërcellin e bimës dhe goditeni lehtë anën e vazos për të liruar rrënjët. Pasi ta keni nxjerrë, inspektoni rrënjët dhe përdorni gishtat ose një mjet të vogël për të liruar butësisht masën e rrënjëve, veçanërisht nëse ato janë të ngjeshura fort.

Ndonjëherë, një bimë e madhe dhe e pjekur mund të ndahet gjatë procesit të rimbjelljes për të krijuar bimë të reja. Kjo është një formë tjetër e shumimit vegjetativ. Pasi ta keni nxjerrë bimën nga vazoja dhe të keni pastruar një pjesë të tokës nga rrënjët, identifikoni ndarjet natyrale në kurorën e bimës. Përdorni një thikë të pastër dhe të mprehtë për të ndarë me kujdes masën e rrënjëve në dy ose më shumë seksione, duke u siguruar që çdo seksion të ketë një sasi të mjaftueshme rrënjësh dhe kërcenjsh.

Pas ndarjes ose thjesht lirimit të rrënjëve, vendoseni çdo pjesë në vazon e saj të re me tokë të freskët, duke ndjekur të njëjtat procedura si për mbjelljen e një bime të re. Pas rimbjelljes ose ndarjes, ujitni bimët tërësisht dhe mbajini ato në një vend me hije për rreth një javë për t’u rikuperuar nga tronditja e transplantimit. Kjo periudhë pushimi i lejon bimës të përqendrohet në vendosjen e rrënjëve në mjedisin e tyre të ri përpara se të rifillojë rritjen aktive.

 📷Velq1958, CC BY-SA 3.0, via Wikimedia Commons